Η σεισμική δραστηριότητα στο Άγιον Όρος και οι επιπτώσεις της στις μνημειακές κατασκευές στο επίκεντρο ημερίδας του ΤΕΕ/ΤΚΜ

Η ανάλυση της σεισμικής δραστηριότητας που καταγράφεται εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο στο Άγιον Όρος, οι συνέπειες στις μνημειακές κατασκευές και τα προτεινόμενα μέτρα αποκατάστασης αλλά και πρόληψης και θωράκισης βρέθηκαν στο επίκεντρο ημερίδας που διοργάνωσε το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας/Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας (ΤΕΕ/ΤΚΜ).

Κατά τη διάρκεια της ενημερωτικής εκδήλωσης, που πραγματοποιήθηκε χτες το απόγευμα στο αμφιθέατρο του ΤΕΕ/ΤΚΜ, παρουσιάστηκε το έργο διεπιστημονικής ομάδας εργασίας, η οποία είχε ως αντικείμενο τη διερεύνηση της σεισμικής δραστηριότητας και των επιπτώσεών της στις μνημειακές κατασκευές. Η ομάδα εργασίας συστάθηκε από το ΤΕΕ/ΤΚΜ, σε συνεργασία με το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τον Οργανισμό Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας – Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΟΑΣΠ – ΙΤΣΑΚ) και το Κέντρο Διαφυλάξεως Αγιορείτικης Κληρονομιάς (Κε.Δ.Α.Κ.).

Στην αμεσότητα με την οποία κινητοποιήθηκαν τόσο το Τεχνικό Επιμελητήριο όσο και στο σύνολό τους οι επιστημονικοί φορείς που συμμετέχουν στην ομάδα εργασίας αναφέρθηκε ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ Ηλίας Περτζινίδης. Όπως έκανε γνωστό, η ομάδα εργασίας θα συνεχίσει το έργο της και γιατί το φαινόμενο ακόμη δεν έχει καταλαγιάσει και γιατί οι επιστήμονες έχουν ακόμη σημαντική δουλειά μπροστά τους.

Σε αυτή τη φάση, όπως εξήγησε ο κ. Περτζινίδης, παρουσιάζονται τα πρώτα αποτελέσματα της επιστημονικής διερεύνησης, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων καταγραφή των μεγεθών των σεισμών, πληροφορίες για τους στατικούς φορείς που συναντώνται στο Άγιον Όρος αλλά και καταγραφή των ζημιών που έχουν παρουσιαστεί από τους σεισμούς. «Ήδη ετοιμάζουμε πρόταση για αποκατάσταση των ζημιών αυτών, με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση», ανέφερε ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ, σημειώνοντας ότι «τα περισσότερα προβλήματα έχουν εντοπιστεί στις μονές που ήταν εγγύτερα στο επίκεντρο των σεισμών, ενώ μεγαλύτερη ευαισθησία σε σεισμικές δράσεις παρουσιάζουν στοιχεία, όπως οι θόλοι, οι τρούλοι ή τα τύμπανα στους ναούς».

Ο κ. Περτζινίδης επεσήμανε ότι «όλες οι ζημιές που έχουμε καταγράψει είναι αναμενόμενες, γνωρίζουμε πώς να τις αποκαταστήσουμε και θα προχωρήσουμε άμεσα προς αυτή την κατεύθυνση». Αναφερόμενος στο σεισμικό φαινόμενο, ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ υπογράμμισε ότι σημαντική παράμετρος, πέρα από τα μεγέθη των σεισμών, είναι και η επιτάχυνση, σημειώνοντας με έμφαση ότι, παρά το γεγονός ότι ο ισχυρός σεισμός, τον περασμένο Ιούνιο, είχε μεγάλη επιτάχυνση, οι κατασκευές άντεξαν.

«Οι κατασκευές του Αγίου Όρους έχουν τη δική τους αντισεισμική τεχνολογία. Παρ΄ ότι την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν αντισεισμικοί κανονισμοί, όπως τους γνωρίζουμε σήμερα, οι άνθρωποι που δόμησαν αυτά τα κτίρια είχαν γνώσεις και τα κατασκεύαζαν, ακολουθώντας κάποιους σοβαρούς κανόνες αντισεισμικής τεχνολογίας. Σήμερα, εμείς διαβάζουμε αυτά τα κτίρια και επεμβαίνουμε με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην αλλάξουμε το στατικό τους σύστημα, αλλά απλώς να τα ενισχύσουμε», εξήγησε ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ.

Στη σπουδαιότητα της πρωτοβουλίας που ανέλαβε το ΤΕΕ/ΤΚΜ αναφέρθηκε ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Γιάννης Κεφαλογιάννης, σε γραπτό χαιρετισμό που απέστειλε. «Η σεισμική ακολουθία που εκδηλώθηκε στο Άγιον Όρος από τις αρχές του 2024 υπενθυμίζει με εμφατικό τρόπο την ιδιαιτερότητα και τη δυναμική των φυσικών φαινομένων στη χώρα μας. Πάνω από 1.800 σεισμοί καταγράφηκαν στην περιοχή, με ισχυρότερο εκείνον των 5,3 βαθμών της Κλίμακας Ρίχτερ, που σημειώθηκε τον Ιούνιο. Ευτυχώς, οι ζημιές που καταγράφηκαν στις μονές ήταν περιορισμένες. Ωστόσο, η ίδια η πρόκληση μάς καλεί να ενισχύσουμε περαιτέρω τα μέτρα πρόληψης και θωράκισης», υπογράμμισε ο κ. Κεφαλογιάννης και πρόσθεσε: «Η συνεργασία με τον ΟΑΣΠ, την επιστημονική κοινότητα, το ΤΕΕ και όλους τους αρμόδιους φορείς είναι το κλειδί, για να χτίσουμε ανθεκτικότητα και να διασφαλίσουμε ότι τα μνημεία μας θα αντέξουν και στις επόμενες γενιές».

Στο σημαντικό έργο που επιτελούν οι επιστημονικοί φορείς που συμμετέχουν στην ομάδα εργασίας που συστάθηκε από το ΤΕΕ/ΤΚΜ αναφέρθηκε ο υφυπουργός Εσωτερικών, αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας – Θράκης Κώστας Γκιουλέκας, ο οποίος έκανε ξεχωριστή αναφορά στο Κε.Δ.Α.Κ., τονίζοντας ότι όλα αυτά τα χρόνια προσφέρει πάρα πολλά στην Αθωνική Πολιτεία. Ο κ. Γκιουλέκας επεσήμανε ότι ήδη η κεντρική κυβέρνηση διέθεσε κονδύλια, για να αντιμετωπιστούν άμεσα οι πρώτες ανάγκες που προέκυψαν, ενώ θα χορηγηθούν και επιπλέον κονδύλια, εάν αυτό απαιτηθεί, «γιατί το Άγιον Όρος είναι αυτονόητο πως έχουμε χρέος όλοι μας να το προστατεύουμε και να το ατσαλώσουμε απέναντι σε οποιονδήποτε φυσικό κίνδυνο, όπως είναι οι σεισμοί».

Από την πλευρά του, ο αντιπεριφερειάρχης Υποδομών και Δικτύων Πάρις Μπίλλιας υπογράμμισε τη συνεισφορά των επιστημονικών φορέων, ενώ σε ό,τι αφορά την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας σημείωσε ότι με πόρους του ΕΣΠΑ χρηματοδοτεί έργα στην Αθωνική Πολιτεία «που έχουν ως στόχο τη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς».

Την ανάγκη θεσμοθέτησης ενός προγράμματος προσεισμικού ελέγχου για τις κατασκευές του Αγίου Όρους επεσήμανε ο ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ Χρήστος Ιγνατάκης. «Εδώ και δύο χρόνια εξελίσσεται ένα πρόγραμμα προσεισμικού ελέγχου όλων των δημοσίων κτιρίων στην Ελλάδα. Ένα από τα καθήκοντα που αναλάβαμε ως ομάδα ήταν να προσαρμόσουμε τη διαδικασία του προσεισμικού ελέγχου για τις κατασκευές του Αγίου Όρους. Σε συνεργασία με τον ΟΑΣΠ τροποποιούμε τις οδηγίες, για να γίνουν κατάλληλες για τα κτίρια του Αγίου Όρους, και ελπίζουμε το πρόγραμμα αυτό πραγματικά να υλοποιηθεί», επεσήμανε ο κ. Ιγνατάκης. Τη σχετική εισήγηση για τον προσεισμικό έλεγχο των κατασκευών του Αγίου Όρους υπογράφουν μαζί με τον Χρήστο Ιγνατάκη ο Βασίλης Λεκίδης, ομότιμος ερευνητής του ΙΤΣΑΚ-ΟΑΣΠ, και ο Κωνσταντίνος Μορφίδης, ερευνητής του ΙΤΣΑΚ-ΟΑΣΠ.

Κατά τη διάρκεια της ημερίδας παρουσιάστηκαν ιστορικά στοιχεία για το Άγιον Όρος και το κτιριακό απόθεμα της Αθωνικής Πολιτείας με την επιμέλεια των πολιτικών μηχανικών του Κε.Δ.Α.Κ. Γεώργιου Ματραπάζη και Χαράλαμπου Χαραλαμπίδη. Στην τοποθέτησή του ο κ. Χαραλαμπίδης έκανε γνωστό ότι στα 40 χρόνια δράσης του το Κέντρο Διαφυλάξεως Αγιορείτικης Κληρονομιάς έχει υλοποιήσει περισσότερα από 2.000 έργα, υπογραμμίζοντας ότι «όπου είχαν υπάρξει επεμβάσεις, δεν σημειώθηκαν σοβαρές βλάβες».

Ζητήματα που αφορούν την πρόσφατη σεισμική ακολουθία, τα σεισμοτεκτονικά και γεωτεχνικά στοιχεία, το σεισμικό ιστορικό της περιοχής και τον εμπλουτισμό των συστημάτων καταγραφής στο Άγιον Όρος ανέπτυξαν οι Βασίλης Μάργαρης, ομότιμος ερευνητής του ΙΤΣΑΚ-ΟΑΣΠ, Δημήτρης Πιτιλάκης, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, και Βασίλης Παπανικολάου, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ.

«Αν και θεωρούμε ότι είναι μια περιοχή χαμηλής σεισμικότητας, εν τούτοις δεν είναι. Είναι μια περιοχή μέσης έως υψηλής σεισμικότητας», επεσήμανε μεταξύ άλλων ο κ. Μάργαρης, ο οποίος έκανε ξεχωριστή αναφορά στις επιταχύνσεις των σεισμών που καταγράφηκαν, λέγοντας ότι οι τιμές τους φτάνουν μέχρι το 23% της επιτάχυνσης της βαρύτητας.

Για την εγκατάσταση επιταχυνσιογράφων και τον εμπλουτισμό των συστημάτων καταγραφής στην Αθωνική Χερσόνησο μίλησε ο κ. Παπανικολάου, υπογραμμίζοντας ότι στα άμεσα σχέδια είναι η εγκατάσταση ακόμη ενός μηχανήματος στη Μονή Ιβήρων, πέραν αυτών που έχουν ήδη τοποθετηθεί στη Μονή Ξενοφώντος, στη Σκήτη της Αγίας Άννης, στη Σιμωνόπετρα, στο Βατοπέδι και στη Μεγίστη Λαύρα.

Στο πλαίσιο της ημερίδας παρουσιάστηκε ακόμη εισήγηση για τους μετασεισμικούς ελέγχους στις μονές και τα μέτρα αποκατάστασης, η οποία υπογράφεται από τους πολιτικούς μηχανικούς Δημήτρη Αγγέλου και Αλέξανδρο Κούστα, από τους πολιτικούς μηχανικούς του Κε.Δ.Α.Κ. Χαράλαμπο Χαραλαμπίδη και Γεώργιο Ματραπάζη, καθώς και από τους Θωμά Σαλονικιό, ερευνητή του ΙΤΣΑΚ-ΟΑΣΠ, και Κωνσταντίνο Κατάκαλο, αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ.

Στην ημερίδα, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τη Διαρκή Ομάδα Εργασίας του ΤΕΕ/ΤΚΜ για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, συμμετείχαν μεταξύ άλλων εκπρόσωποι της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους, του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Φιλόθεου, του Μητροπολίτη Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς Ιουστίνου, η αντιδήμαρχος Αστικής Ανάπτυξης και Πολεοδομίας του δήμου Θεσσαλονίκης Δήμητρα Αγκαθίδου, εκπρόσωποι σημαντικών επιστημονικών φορέων και πλήθος μηχανικών και κόσμου.

Την εκδήλωση συντόνισαν ο αντιπρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ/ΤΚΜ Μιχάλης Παπαστεργίου, ο ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ Χρήστος Ιγνατάκης και ο ομότιμος ερευνητής του ΙΤΣΑΚ-ΟΑΣΠ Βασίλης Λεκίδης.